4 i 5 października odbyła się konferencja „Żywienie ludzi aktywnych”, w której uczestniczyłam. Wśród wielu interesujących tematów z zakresu diety sportowców, został poruszony problem niedoboru witaminy D, który dotyczy ogółu populacji polskiej. Szacuje się, że problem niedoboru witaminy D może dotyczyć nawet połowy naszego społeczeństwa. W Polsce największe niedobory witaminy D występują u dzieci, kobiet i osób starszych.
Witamina D wytwarzana jest pod wpływem światła słonecznego (promienowania UVB) i w okresie letnim może zaspokoić nawet w 80% dziennego zapotrzebowania naszego organizmu na tę substancję. Jedynie w 20% zapotrzebowanie na witaminę D pokrywa dieta. Źródła pokarmowe tej witaminy to ryby (węgorz, śledź, dorsz, łosoś, makrela), mleko, masło, żółtko jajka, soja, mleko sojowe. W naszej strefie klimatycznej wystarczająca synteza skórna witaminy D zachodzi jedynie od kwietnia do września, kiedy do powierzchni ziemi dociera najwięcej promieni słonecznych UVB. Jest ona efektywna, jeśli ekspozycji na słońce podlega bez ochrony filtrami przeciwsłonecznymi 18% powierzchni ciała (przedramiona, częściowo nogi) w godzinach 10.00–15.00 przez kwadrans. Z końcem września dni stają się coraz krótsze i bardziej pochmurne; ilość docierającego promieniowania UVB jest zbyt mała. I tak w miesiącach zimowych synteza skórna praktycznie nie ma żadnego znaczenia klinicznego. W okresie od października do końca marca niezbędna jest suplementacja witaminą D.
Jaka jest rola witaminy D?
Powszechne wiadomo, że witamina D potrzebna jest dzieciom by zapobiec rozwojowi krzywicy. Rzeczywiście jej rola w regulacji wapniowo – forsforanowej jest dobrze poznana. Jednak działanie witaminy D zdecydowanie wykracza poza jej wpływ na szkielet. Badania wskazują, że niedobory witaminy D skutkują osłabieniem mięśni i zwiększeniem podatności na infekcje. Ponadto witamina D ma pozytywny wpływ na normalizację ciśnienia tętniczego we krwi. Przeciwzapalne właściwości witaminy D łączy się z mniejszym ryzykiem zachorowania na stwardnienie rozsiane. Wykazano także związek między obniżonym stężeniem witaminy D a występowaniem zaostrzeń takich chorób jak: reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Leśniowskiego-Crohna, astma oskrzelowa, miażdżyca tętnic kończyn dolnych, choroba wieńcowa, niewydolność serca. Badania wskazują, że suplementacja witaminą D jest skuteczna w schorzeniach ośrodkowego układu nerwowego takich jak: stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, otępienie związane z wiekiem, udar mózgu, padaczka, autyzm, schizofrenia oraz depresja. Publikowanych jest wiele doniesień, że suplementacja witaminą D zmniejsza ryzyko wystąpienia raka piersi i prostaty oraz progresję choroby. Badania naukowe potwierdzają również, że niedobory witaminy D są istotnym czynnikiem rozwoju mięśniaków u kobiet.
Jak zbadać?
Stężenie witaminy D można zbadać poprzez pomiar stężenia 25(OF)D w surowicy krwi (w laboratorium analitycznym poprzez pobranie krwi). Norma zaopatrzenia organizmu w witaminę D to >75-125nmol/L (>30-50ng/mL), przy którym zaleca się utrzymanie obecnej dawki suplementacji. Stężenia poniżej wskazują na nieodobory i konieczność zwiększenia suplementacji witaminy D. Toksyczne stężenia witaminy D wystepują niezmiernie rzadko i są określane na poziomie >500nmol/L (>200ng/mL).
Uwaga: Najwyższe stężenia we krwi występują we wrześniu czyli zaraz po miesiącach letnich, gdy synteza skórna witaminy D jest na najwyższym poziomie.
Suplementacja
Rekomendowane dawki dobowe witaminy D dla zdrowej populacji dla osoby dorosłej to 800-2000 IU/dobę (tj. 20-50 ug/d), dla dzieci i młodzieży 600-1000 IU/dobę, w miesiącach od października do końca marca lub przez cały rok, jeśli efektywna synteza skórna witaminy D w miesiącach letnich nie jest zapewniona.
Osoby powyżej 65 roku życia powinny być suplementowane przez cały rok ze względu na obniżoną efektywność syntezy skórnej u osób starszych.
